Tomar – dojazd, mapa, parking, zwiedzanie, ciekawostki, noclegi

Miasto Templariuszy

Historia miasta Tomar zaczęła się nagle i od pierwszej chwili związana jest z Zakonem Ubogich Rycerzy Chrystusa i Świątyni Salomona (zwanych w skrócie Templariuszami). I jak to u Templariuszy bywa, historia ta zawiera wiele nierozwikłanych do dzisiaj tajemnic, legend i przesądów. Jednak w Tomar fascynujące jest nie tylko to co nieznane, ale również to, co wiemy na pewno. Zacznijmy więc od kilku ciekawych faktów.

Gualdim Pais

O powstaniu Tomar zdecydował jeden człowiek: Gualdim Pais. Był synem mieszkającego w Bradze portugalskiego szlachcica i rycerza. Sam również wybrał drogę, która związała go z rycerstwem. Za poświęcenie jakim wykazywał się w walce, założyciel Portugalii i jej pierwszy król Alfonso I Zdobywca nadał mu w 1139 roku tytuł szlachecki.
Niewiele później Gualdim Pais wyjechał do Palestyny i walczył jako rycerz zakonu Templariuszy. Jego kariera w zakonie rozwijała się na tyle sprawnie, że 1157 roku został wyświęcony na portugalskiego Wielkiego Mistrza Zakonu. Wtedy jeszcze stolicą zakonu w Portugalii była Braga. Trzy lata później (w 1160 roku) z polecenia nowego Wielkiego Mistrza Zakonu Gualdima Pais powstał zamek w Tomar. Główna siedziba zakonu została przeniesiona do Tomar i tak rozpoczęła się historia miasta i zakonu w nim.

Nowe otwarcie

Historia zakonu Templariuszy w Europie skończyła się ciągu jednej nocy (pisałem o tym więcej w planie zwiedzania Portugalii – [klik]). Doprowadził do tego król Francji Filip Piękny. Pożyczył od Templariuszy ogromne sumy pieniędzy, a potem nie był w stanie ich spłacić. Templariusze stali się dla niego bardzo niewygodni. Nie mógł pozbyć się długu, więc pozbył się wierzyciela i z jego perspektywy problem długu zniknął.

Koniec zakonu Templariuszy w Europie (1314 r.) stał się nowym początkiem zakonu w Portugalii. Cztery lata po upadku lojalny wobec zakonu król Portugalii Dionizy I przywrócił templariuszy do życia (1318 r.) pod nową nazwą: Zakon Rycerzy Chrystusa. Rozsiane po półwyspie iberyjskim rozległe majątki templariuszy weszły w skład nowego zakonu, a w kolejnym roku (1319 r.) pod naciskiem króla Portugalii, papież Jan XXII oficjalnie ustanowił i zalegalizował nowy Zakon Chrystusowy. Portugalia stała się bezpieczną przystanią i rozproszeni po Europie zakonnicy, którym udało się przetrwać polowanie jakie urządził na nich Filip Piękny zaczęli napływać do Portugalii i do Tomar.
Rozpoczął się prawdziwy rozkwit zakonu, który przypadkowo i szczęśliwie dla templariuszy zbiegł się z erą wielkich odkryć geograficznych oraz podbojów nowych ziem. Zamek i klasztor w Tomar były sukcesywnie rozbudowywane i zdobione. Środków i możliwości nie brakowało. Rycerzom Chrystusa w Portugalii sprzyjało szczęście, a Wielkimi Mistrzami Zakonu często zostawali najważniejsi ludzie w państwie :
– Henryk Żeglarz – jeden z największych odkrywców, uznawany za głównego inicjatora Wieku Odkryć oraz rozwoju imperium portugalskiego
– Manuel I Szczęśliwy – król Portugalii w okresie silnego rozwoju i zamorskich ekspansji imperium portugalskiego (finansował m.in wyprawy: Vasco da Gamy, Pedra Alvareza Cabrala, Gaspara Corte-Real, Francisco de Almeida oraz Alfonsa de Albuquerque). Od jego imienia wziął nazwę charakterystyczny styl budowy i zdobień, zwany stylem manuelińskim, którego doskonałym przykładem jest klasztor w Tomar
– Jan III Pobożny – król Portugalii i syn Manuela I Szczęśliwego, skupiony na rozbudowie kolonialnej potęgi Portugalii, kolonizował m.in. Brazylię i kraje dalekiego wschodu

Tomar stało się miejscem, w którym podejmowano najważniejsze decyzje w portugalskim imperium. Odbywały się w nim nawet koronacje królów Portugalii.
W Tomar miało też miejsce jedno z najbardziej znamiennych wydarzeń w historii Portugalii. W roku 1581 portugalska szlachta na zgromadzeniu obradującym w klasztorze Tomar podjęła decyzję, że … uznaje władzę i zwierzchnictwo Hiszpańskiego króla Filipa II. Portugalia jako niezależne państwo przestała istnieć i znalazła się pod zwierzchnictwem Hiszpanii. Odzyskanie niezależności kosztowało Portugalię mnóstwo czasu i krwi. Portugalczycy na ponowne ogłoszenie niepodległości swojego państwa musieli poczekać 59 lat (do roku 1640), a potem stoczyć jeszcze trwającą 28 lat wojnę z Hiszpanami, którzy dopiero na mocy traktatu podpisanego w Lizbonie w 1668 roku uznali niepodległość Portugalii.

Tutaj zapewne nasuwa ci się pytanie: czy Rycerze Zakonu Chrystusa przetrwali nadzór hiszpańskiego, niekoniecznie przyjaznego im państwa? Otóż tak! Przetrwali. Należy bowiem pamiętać, że byli już wtedy legalną organizacją, zalegalizowaną przez papieża.

Czy zakon nadal istnieje?

Czy zakon templariuszy z Tomar, którego historię w ogromnym skrócie opisałem istnieje nadal? Zadajesz sobie to pytanie?
Ja również je sobie zadałem i okazało się, że dalsza historia wciąż jest niezwykle interesująca, bo zakon nadal istnieje, ale jego Wielkim Mistrzem jest … prezydent Portugalii!
Po wielu przekształceniach, przymusowej sekularyzacji, zmianach nazw oraz formy funkcjonowania obecnie zakon nosi nazwę: Order Wojskowy Chrystusa (Ordem Militar de Cristo). Został przekształcony w jedno z najbardziej prestiżowych odznaczeń państwowych Portugalii, przyznawanych wyłącznie wybitnym osobistościom. Wśród kawalerów Orderu Chrystusa są m.in: Elżbieta II (zmarła niedawno królowa Wielkiej Brytanii), Napoleon Bonaparte (przestawiać nie trzeba), Guangxu (przedostatni cesarz Chin), Jacques Chirac (prezydent Francji). Kawalerami orderu są również Polacy (łącznie 21 osób). Wśród pierwszych Polaków, którym nadano ten honor w 1931 był roku Józef Beck.

Ekscytujące tajemnice Tomar

Tajemnice Templariuszy z Tomar do dzisiaj rozpalają głowy historyków, turystów a najbardziej poszukiwaczy skarbów. Mityczne skarby templariuszy stały się inspiracją wielu opowieści, legend, książek i filmów. Trudno się temu dziwić. Wystarczy bowiem wrócić myślami do momentu, w którym bajecznie bogaty zakon ulega nagłej likwidacji za sprawą działań króla Francji. Co zatem dzieje się z majątkiem i bogactwami likwidowanych zakonników? Z dużym prawdopodobieństwem można założyć, że docierają do nich i dyskretnie przejmują je władze państw, na terenie których zakonnicy je posiadali. No tak, ale części zakonników udaje się przetrwać i dotrzeć do bezpiecznego azylu w Portugalii i do Tomar. Uciekając zapewne zabierają ze sobą to co najcenniejsze. Do Tomar spływają więc ludzie, a wraz z nimi kosztowności. Klasztor doskonale prosperuje, rozwija się pod nadzorem i przy wsparciu najważniejszych ludzi w państwie, gromadząc i powiększając swój majątek.
Czy zatem skarb templariuszy naprawdę istnieje i nie został jeszcze odnaleziony? Czy znajduje się w Tomar? Wyobraźnia podsuwa tutaj różne scenariusze i trafia na sprzyjający grunt. Zamek i klasztor w Tomar obfituje w ukryte pomieszczenia, podziemne korytarze, ślepe zaułki i tajemne przejścia. Co jakiś czas pojawiają się nowe odkrycia, a ogromna część obiektu jest na głucho zamknięta i zwyczajnie niedostępna dla nikogo (m.in. Kaplica Zakonna, Biblioteka Zakonna, Prywatne kwatery zakonne, podziemny rezerwuar wody).
Jednym z ciekawszych tajnych przejść jest korytarz łączący zamek z rzeką Nabao, służący jako droga ucieczki przed niebezpieczeństwem lub jako tajna droga transportowa dla zaopatrzenia podczas oblężenia. Niemal wszystkie tajemne, podziemne korytarze są niedostępne dla zwiedzających, a jednym z oficjalnych powodów jest … możliwość zgubienia się w nich. Powstaje zatem pytanie: ile ich jest, że można się w nich zgubić?

Bez wątpienia Tomar kryje przed nami ogromną ilość tajemnic, a wiele z nich pozostaje do dzisiaj nieodkryta. Jedną z powszechnie dostępnych i wciąż niewyjaśnionych ciekawostek jest Dziedziniec Słów. Na kamiennych płytach dziedzińca wykute są słowa oraz sentencje. Niektóre, mimo że możliwe do odczytania pozostają trudne do zrozumienia, co sprawia, że ich znaczenie do dzisiaj nie zostało wyjaśnione.
Zapewne będziemy jeszcze długo cieszyć się z nowych odkryć w Tomar, a zwiedzanie nadal będzie miało w sobie tą nutkę ekscytacji, że oto gdzieś pod naszymi stopa ciągle czają się niezwykłe tajemnice. Zdecydowanie przyjemnie czyta się o nowo odkrytych tajemnicach mając świadomość, że byliśmy tak blisko nich.

Zwiedzanie Tomar

Większość przyjeżdżających do Tomar skupia się głównie na klasztorze templariuszy. Warto jednak wyjrzeć kawałek poza klasztor i zobaczyć też choćby niewielki fragment miasta. Tym bardziej, że najciekawsze fragmenty miasta Tomas znajdują się zaledwie kilka kroków od klasztoru.
Spójrz na przygotowane przeze mnie mapę. Znajdziesz na niej lokalizację parkingu oraz najważniejszych atrakcji. Proponowany przeze mnie parking znajduje się dokładnie pomiędzy najciekawszym fragmentem miasta, a konwentem templariuszy. Wystarczy naprawdę krótki spacer by zobaczyć wszystko na raz.

Parking podziemny tuż obok rynku, w historycznej części Tomar, współrzędne GPS:
39°36’14.2″N 8°24’56.4″W
39.603948, -8.415675 – kliknij i wyznacz trasę
z tego parkingu jest bardzo blisko do klasztoru Zakonu Chrystusa, wieć można dojśc na nogach.

Mały parking pod klasztorem Zakonu Chrystusa, współrzędne GPS:
39°36’14.3″N 8°25’02.2″W
39.603976, -8.417276 – kliknij i wyznacz trasę

1. Ratusz w Tomar

Wybudowany w XVII wieku budynek ratusza jest niewątpliwą ozdobą rynku, nad którym góruje pomnik Gualdima Pais, założyciela miasta i pierwszego Wielkiego Mistrza Zakonu Chrystusowego w Tomar.

Parking podziemny tuż obok ratusza i rynku, w historycznej części Tomar, współrzędne GPS:
39°36’14.2″N 8°24’56.4″W
39.603948, -8.415675 – kliknij i wyznacz trasę

2. Kościół Świętego Jana Chrzciciela (Sao Joao Baptista)

Zdobiony w stylu manuelińskim, pochodzący z XV wieku, piękny kościół z przyległą do niego dzwonnicą.

3. Klasztor Zakonu Chrystusa (Convento de Cristo)

Główna atrakcja Tomar i główny bohater tego wpisu. Cały wpis jest o nim, wiec dodatkowe informacje w tym punkcie nie są potrzebne.

4. Kościół Santa Maria dos Olival

Punkt zwiedzania dla szczególnie dociekliwych. W tym kościele wybudowanym w XII wieku mieści się bowiem grobowiec i złożone są szczątki Gualdima Pais – fundatora kościoła, założyciela miasta i pierwszego Wielkiego Mistrza Zakonu Rycerzy Chrystusa.
Gualdim Pais nie był jednak jedynym pochowanym tutaj templariuszem, ponieważ kościół przez bardzo długi czas pełnił rolę panteonu mistrzów Zakonu. Miejsce spoczynku znaleźli w też inni Wielcy Mistrzowie.

Ciekawostka:
Po likwidacji Zakonu Templariuszy w 1314 to właśnie ten skromny kościół (a nie klasztor Convento de Cristo) był oficjalną siedzibą nowego Zakonu Chrystusowego.

Parking przy kościele Santa Maria do Olival, współrzędne GPS:
39°36’04.8″N 8°24’30.4″W
39.601336, -8.408436 – kliknij i wyznacz trasę

Plan klasztoru Zakonu Chrystusa w Tomar

Poniżej zamieściłem mapkę zamku i klasztoru w Tomar, zaznaczają najważniejsze jego fragmenty. Obiekt jest spory, więc kilka chwil poświęconych tej mapie, pozwoli ci łatwiej odszukać najciekawsze fragmenty, które koniecznie trzeba zobaczyć.

10. Charola (okrągły kościół templariuszy)

Tak zwany Okrągły Kościół (wybudowany w XII wieku) na zewnątrz ma kształt regularnego szesnastokątnego wieloboku. Wewnątrz ma centralnie położoną ośmiokątną konstrukcję, która z zewnętrznym szesnastokątem połączona jest łukowatymi sklepieniami.
Konstrukcja kościoła jest wzorowana na Bazylice Grobu Świętego oraz Kopule na Skale w Jerozolimie.
Kształt Charoli oraz sąsiadujących z nią innych części kościoła świetnie ilustruje poniższy rysunek.

11. Manuelińska nawa kościoła

Nawa dobudowana do Okrągłego Kościoła w pierwszej połowie XV czyli w czasie gdy Wielkim Mistrzem Zakonu był Henryk Żeglarz jest doskonałym przykładem stylu manuelińskiego, czyli połączenia późnego gotyku i renesansu, z charakterystycznymi bardzo bogatymi zdobieniami zawierającymi elementy przyrodnicze i marynistyczne.

12. Manuelińskie okno

Okno otoczone niezwykle efektownymi manuelińskim zdobieniami. Elementy związane z morzem są tutaj doskonale widoczne. Prace nad zdobieniem tylko tego jednego okna trwały przez trzy lata. Twarz człowieka znajdująca się w dolnej części okna prawdopodobnie przedstawia autora zdobień, czyli Diogo de Arrudę.
W górnej części okna znajduje się krzyż, symbol zakonu Chrystusowego. Kształt krzyża jest ściśle związany z kształtem Charoli czyli Okrągłego Kościoła. Ramiona krzyża to wypadkowa ich podstawowych kształtów architektonicznych. Dobrze ilustruje to rysunek poniżej.

13. Klasztor Jana III (Claustro de D. Joao III)

Pierwotnie istniejący w tym miejscu klasztor po śmierci architekta Joao de Castilho został z nieznanych powodów niemal całkowicie rozebrany. Zastąpiła go budowla zaprojektowana przez Diogo de Torralvę, którą współcześnie uważa się za arcydzieło europejskiego manieryzmu. Budowla faktycznie robi duże wrażenie, a poznawanie jej sprawia dużo przyjemności zwłaszcza, że praktycznie wszędzie można wejść.

14. Renesansowe krużganki

Zastosowany w klasztorze układ korytarzy dzieli główną bryłę na cztery części tworzące krużganki, z których każdy ma własny charakter. Krużganek znajdujący się za zachodnią fasadą kościoła manuelińskiego posada jakby niedokończone kolumny. W rzeczywistości kolumny pozostały po rozbiórce pierwszego piętra krużganka, które zostało usunięte, ponieważ istotnie zasłaniało zdobienia manuelińskiego kościoła.

15. Gotyckie krużganki

W gotyckich krużgankach warto zwrócić uwagę na ich konstrukcję, przyjmującą formę połamanych arkad.

16. Renesansowe dormitoria

Dormitorium, czyli sypialnie mnichów wraz z korytarzami wieńczą piękne, kolebkowe sklepienia z kasetonami z dębowego drewna.

17. Pokoje nowicjatu

W salach nowicjatu najciekawsze są sklepienia (w tym szczególnie jedno) gdzie kolebkowe sklepienia tworzą finezyjny układ architektoniczny, wspierający się na korynckich kolumnach.

18. Akwedukt, Nowa Brama i szpital klasztorny

Przy okazji kilku słów na temat akweduktu warto zaznaczyć, że krużganki klasztoru były zaprojektowane w taki sposób, by zbierać i magazynować wodę deszczową w specjalnych cysternach wydrążonych pod klasztorem. System zbierania deszczówki był na tyle wydolny, że pokrywał w całości zapotrzebowanie klasztoru na wodę, nie pozwalał na nawadnianie przyległych do klasztoru pół uprawnych. Wtedy powstał pomysł budowy akweduktu, który zapewniłby taka ilość wody, aby możliwym stało się sztuczne nawadnianie pól.
Akwedukt, który kończy się w klasztorze rzędem siedmiu długich łuków ma łączną długość około 6 kilometrów. Na całej długości można naliczyć łącznie 180 łuków. Jest to piękny i rozległy projekt, który wymagał ogromnej wiedzy inżynierskiej i hydrologicznej. Woda dostarczana przez akwedukt pochodzi z czterech różnych źródeł. Budowa akweduktu trwała przez 21 lat (1593 – 1614).
Akwedukt czynnie funkcjonował od 1614 aż do połowy XX wieku, dostarczając wodę nieustannie przez ponad 330 lat.

Tomar – noclegi

Jeżeli uznasz, że warto zanocować w Tomar, to ze znalezieniem dobrego i taniego noclegu nie powinno być problemu. Rzuć okiem na kilka propozycji poniżej. Mają bardzo wysokie oceny a przy okazji atrakcyjną cenę. Kliknięcie na dowolną z nich przeniesie cię do szczegółowego opisu, a przy okazji wyświetli się kilka podobnych, dostępnych w pobliżu noclegów. Przygotowane przeze mnie linki zostały skonstruowane tak, aby odfiltrować niepotrzebne wyniki. Używanie ich powinno zdecydowanie ułatwić ci wyszukiwanie.

Bairro das Flores – [klik]

Pé do Castelo Casinha – [klik]

Horta dos Cedros – [klik]

Plan zwiedzania Portugalii

Ten wpis jest częścią kompletnego planu zwiedzania Portugalii - [klik]. Przewodnik zawiera plany, mapy i opisy konkretnych tras zwiedzania.
Aby zobaczyć wszystkie dostępne obecnie opisy atrakcji w Portugalii kliknij na link: Portugalia kontynentalna - [klik].

Poradnik bezpiecznego wypożyczenia samochodu: Portugalia - wypożyczenie auta bez karty kredytowej, bez depozytu

Ważne dla mnie!

Wystaw artykułowi dobrą ocenę (5 gwiazdek mile widziane 😀 )!
To nic nie kosztuje, a dla mnie jest bardzo ważne! Blog żyje z odwiedzin i dzięki temu ma szansę się rozwijać. ZRÓB TO proszę i ... z góry dziękuję!

Jeżeli lubisz moje przewodniki z pewnością przyda ci się stworzony przez mnie katalog przewodników - [klik]. Znajdziesz w nim gotowe pomysły na kolejne wyjazdy, opisy innych kierunków turystycznych oraz alfabetyczny spis przewodników podzielony na państwa, miasta, wyspy i regiony geograficzne.

Zamieszczam również link do profilu na Facebook-u - [klik]. Wejdź i naciśnij "Obserwuj", wtedy nie przegapisz nowych, inspirujących wpisów.

No chyba, że wolisz Instagram. Nie jestem demonem mediów społecznościowych, ale zawsze możesz liczyć na coś miłego dla oka na moim instagramowym profilu - [klik]. Profil chętnie przyjmie każdego obserwatora, który nakarmi go swoim polubieniem.

Tworzone przeze mnie treści udostępniam bezpłatnie z zachowaniem praw autorskich, a blog utrzymuje się z reklam i współpracy afiliacyjnej. W treści artykułów będą więc wyświetlane automatyczne reklamy, a niektóre linki są linkami afiliacyjnymi. Nie ma to żadnego wpływu na końcową cenę usługi lub produktu, ale za wyświetlenie reklam lub skorzystanie z niektórych linków mogę otrzymać prowizję. Polecam jedynie usługi i produkty, które uważam za dobre i pomocne. Od początku istnienia bloga nie opublikowałem żadnego artykułu sponsorowanego.

Niektórzy z czytelników, którym zawarte tu informacje bardzo pomogły, pytają mnie czasem jak można wesprzeć blog? Nie prowadzę zbiórek ani programów wsparcia (typu: patronite, zrzutka czy "kup kawę"). Najlepszym sposobem jest korzystanie z linków. Ciebie to nic nie kosztuje, a wsparcie dla bloga generuje się samo.

Pozdrawiam