Mediolan – mapa, plan zwiedzania, atrakcje, noclegi, ciekawostki

Wiele twarzy Mediolanu

Myśląc o Włoszech, wyobrażasz sobie malownicze miasteczka o wąskich uliczkach, czerwonych dachach i dolce vita płynącym w powietrzu. A potem przyjeżdżasz do Mediolanu i nagle lądujesz w zupełnie innym świecie.

Mediolan nie jest miastem, które od razu się odsłania. To nie Wenecja, która zachwyca na każdym rogu pocztówkowym widokiem, ani Rzym, gdzie historia wylewa się niemal z każdej kamiennej ściany. Mediolan to miasto wielowarstwowe, pełne kontrastów i niespodzianek, którego prawdziwa dusza objawia się dopiero tym, którzy chcą zejść z utartych szlaków i pozwolą sobie na refleksję.

To stolica mody i biznesu, nowoczesnych drapaczy chmur, ekskluzywnych butików i pędzących tramwajów. Ale za tą fasadą kryje się zupełnie inna historia — opowieść o sztuce, duchowości i ludziach, którzy od wieków czynili Mediolan miejscem wyjątkowym.

Bo to właśnie tu znajdziesz jedną z największych katedr świata, strzelistą i baśniową jak marmurowy las, z której dachów zobaczysz nie tylko miasto, ale i Alpy na horyzoncie. To tutaj czeka na Ciebie najsłynniejszy fresk świata. „Ostatnia Wieczerza” Leonarda da Vinci, nie tylko przetrwał wieki, ale wciąż budzi więcej pytań niż odpowiedzi. To tu znajduje się bazylika, gdzie ochrzczono św. Augustyna, oraz kościół, który zachwyca niczym Kaplica Sykstyńska. To także w Mediolanie możesz zobaczyć ostatnią rzeźbę Michała Anioła, zasłuchać się w operze La Scala i poczuć klimat artystycznej bohemy w dzielnicy Brera.

Mediolan to miasto, które ucieka prostym definicjom. Z jednej strony tętni życiem jak metropolia północy, z drugiej na każdym kroku przypomina, że jest częścią włoskiej duszy, zakorzenionej w historii, sztuce i tradycji. Tu przeszłość i przyszłość żyją obok siebie: średniowieczne place sąsiadują z awangardowymi galeriami, a stare tramwaje toczą się ulicami, nad którymi górują szklane wieżowce.

To miasto, które zaskakuje nieoczywistym pięknem. Miasto, które uczy patrzeć uważniej. Bo Mediolan, aby go naprawdę pokochać, trzeba odkrywać kawałek po kawałku, tak jak zagląda się do wnętrza szkatułki, w której każda warstwa skrywa coś cenniejszego. W taką podróż, która otworzy przed tobą Mediolan chcę cię zabrać!

Plan zwiedzania Mediolanu

Planując zwiedzanie Mediolanu w zasadzie możesz pominąć kwestię transportu publicznego. Wszystkie atrakcję położone są w rozsądnych odległościach od siebie i wszędzie da się dotrzeć na nogach. Umiejętne układając trasę spaceru można sprawić, że będzie w sposób zrównoważony wypełniona atrakcjami i krótkimi spacerami. W praktyce ułoży się to w bardzo przyjemne zwiedzanie, w którym znajdzie się czas na wszystko.
Mapa atrakcji Mediolanu, którą przygotowałem oraz uzupełniające ją opisy atrakcji dadzą ci gotowy i przejrzysty materiał do budowy własnego planu. Jak zwykle jednak zaproponuję również coś od siebie. Opracowałem bowiem plan zwiedzania Mediolanu, który z dużym prawdopodobieństwem nadaje się do zastosowania bez żadnych zmian lub jedynie z drobnymi korektami. Moja propozycją jest przemyślana tak, żeby dało się ją realizować startując z różnych punktów i idąc w różnych kierunkach. Jak to możliwe? Ułożyłem atrakcje w zamkniętą pętlę, więc niezależnie w którym punkcie zaczniesz, i w którą stronę pójdziesz to i tak trafisz do wszystkich atrakcji.
Każda z opisanych przeze mnie atrakcji ma swój unikalny numer. Numery atrakcji znajdziesz w kilku miejscach. Trafisz na nie na mapach, w spisie treści, w nagłówkach przy kolejnych akapitach. Dzięki temu poruszanie się po wpisie będzie dużo łatwiejsze i szybko dotrzesz do potrzebnych ci informacji. Oprócz łatwego poruszania się po wpisie pomyślałem również o łatwym poruszaniu się po mięcie. Dlatego udostępniam bezcenne (jak w praktyce zauważysz) współrzędne GPS.

Używaj współrzędnych GPS

Przy każdej z atrakcji podaję precyzyjne współrzędne GPS. Być może na pierwszy rzut oka nie wydaje się to szczególnie przydatne, ale w praktyce jest dokładnie odwrotnie. Dzięki tym współrzędnym nie musisz trzymać się kurczowo konkretnej ścieżki zwiedzania. Możesz zwiedzać miasto w zasadzie tak jak ci się podoba.
Jak w praktyce korzystać ze współrzędnych GPS? Wystarczy kliknąć w link obok nich. Wtedy otworzy się w twoim telefonie nawigacja i automatycznie wyznaczy ścieżkę do celu, ale … nie musisz iść tą ścieżką! Spaceruj tak jak ci się podoba, tam gdzie masz ochotę, a wskazanie w telefonie traktuj wyłącznie jako informację, czy zbliżasz się do celu, czy może obrałeś już niewłaściwy kierunek.
Zwiedzanie miasta nie polega przecież na przechodzeniu go po najkrótszej trasie, tylko na cieszeniu się jego atmosferą. Dzięki współrzędnym GPS nie musisz się martwić, że się zgubisz, a jednocześnie masz nieograniczoną swobodę zwiedzania.
Mówiąc krótko: kliknij współrzędne, spaceruj i co jakiś czas sprawdzaj czy poruszasz się we właściwą stronę. Bez nerwów, bez stresu, z przyjemnością. Proste i diabelnie skuteczne!
Zapewniam, że szybko docenisz zamieszczone tu współrzędne GPS.

Bilety do atrakcji

Zawsze najsłabszym punktem każdego planu są bilety do atrakcji. Wystarczy wyobrazić sobie, że przebywasz na miejsce, a przy okienku do kasy stoi kolejka na godzinę (albo więcej) czekania. Myślisz sobie: OK, poczekam. Jakoś dam radę. Po godzinie jesteś przy okienku kasowym i prosisz o bilet, a pani w okienku mówi, że najbliższe wolny termin wstępu do atrakcji jest za dwie godziny … Co robisz?
Kupujesz bilet i czekasz kolejne dwie godziny rozwalając sobie cały dzień? Tego dnia już na pewno nie zdążysz zobaczyć wszystkiego co chciałeś.
A może rezygnujesz z wejścia do atrakcji, na której ci zależało i dla której pokonałeś tysiące kilometrów? Na samą myśl o tym jest mi słabo. Tym bardziej, że sam znalazłem się kilka razy dokładnie w takiej sytuacji.

W Mediolanie jest kilka atrakcji, o bilety do których będzie trudno:
– Ostatnia Wieczerza Leonardo da Vinci (Cenacolo Vinciano)
– Duomo di Milano (katedra w Mediolanie) i tarasy dachowe
– Palazzo Reale (Pałac Królewski)

Z tych trzech atrakcji jedna jest ekstremalnie trudna. Zakup biletu wstępu do niej to wyjątkowo wymagające wyzwanie. Oczywiście domyślasz się, że chodzi od Ostatnia Wieczerzę Leonardo da Vinci.
Ograniczony dostęp i ścisłe limity wpuszczanych osób sprawiają, że bilety należy kupować co najmniej z kilkumiesięcznym wyprzedzeniem. Przy czym system sprzedaży działa tak, że … prawdopodobnie nawet wtedy nie uda ci się kupić biletów.

Poniżej podaję dwa linki do sprzedaży biletów: do strony oficjalnej i do źródła alternatywnego. Temat jednak wymaga szerszego omówienia. Istnieją bowiem sposoby, by zakupić bilet, nawet gdy na oficjalnej stronie już ich nie ma (pod żadnym pozorem nie kupuj biletów od okazyjnych sprzedawców na ulicy i z niesprawdzonych źródeł). Temat wymaga szerszego omówienia, więc powstał osobny wpis i jeżeli naprawdę chcesz zobaczyć Ostatnią Wieczerzę, to zapozna się z nim: Jak kupić bilety na Ostatnią Wieczerzę – [klik]

oficjalna strona z biletami na Ostatnią Wieczerzę Leonardo da Vinci: https://cenacolovinciano.org/

sprawdź: pakiety biletów i bilety wstępu na Ostatnią Wieczerzę – [klik] (dostawca: Tiqets)

Pozostałe dwie atrakcje (Duomo di Milano i Palazzo Reale), przy których w sezonie lub w weekendy może wystąpić problem z dostępnością biletów lub bardzo długie kolejki są już dużo łatwiejsze do opanowania. Wystarczy wejść w internet i kupić bilety kilka dni wcześniej. Linki wraz z opisem źródła znajdziesz poniżej.

sprawdź: bilety i pakiety biletów do Duomo di Milano (katedra w Mediolanie) i na tarasy dachowe – [klik] (dostawca: Tiqets)

sprawdź: bilety i pakiety biletów do Palazzo Reale (Pałacu Królewskiego) – [klik]

Karty miejskie i oferty łączone

Interesującą opcją wydają się pakiety biletów. Za jednym razem kupujesz bilety do kilku atrakcji na raz. Często można trafić na promocje i cena jaką płacisz za pakiet może wyjść taniej niż suma pojedynczych biletów.
Oferta pakietów jest dość elastyczna i czasem się zmienia. Nie ma więc sensu szczegółowo opisywać konkretnej oferty, bo za chwile może jej nie być. Znacznie lepiej będzie, gdy zamieszczę link filtrujący, pod którym otworzy się dynamicznie generowana strona z ofertami dostępnymi w chwili kliknięcia. Przy okazji zyskasz również dostęp do krótkotrwałych promocji, które są aktywne tylko przez krótki czas.

sprawdź: Karty miejskie i oferty łączone biletów wstępu do atrakcji w Mediolanie – [klik] (dostawca: Tiqets)

Mediolan to dobry początek

Dla większości turystów Mediolan nie jest jedynym celem odwiedzin. Często jest przystankiem początkowym (ze względu na bliskość kilku lotnisk) i punktem startowym do zwiedzania reszty Włoch. Kilka przewodników po Włoszech znajdziesz w spisie przewodników – [klik]

Jeżeli dotrzesz tu samolotem, to dalsze zwiedzanie najlepiej kontynuować wynajętym samochodem. Część osób rezygnuje z wynajmu samochodu w wypożyczalni, ponieważ nie ma w tej sprawie doświadczenia. Wiele osób obawia się też, że wynajem samochodu jest bardziej kosztowny niż podróże pociągami i autobusami. W tej sprawie w ostatnich latach wiele się zmieniło i wypożyczenie samochodu stało się dużo łatwiejsze, bezpieczniejsze i tańsze. Obecnie często można trafić na tanie i bezpieczne oferty wynajmu (z pełnym ubezpieczeniem samochodu od zniszczeń) tylko trzeba wiedzieć gdzie i jak szukać. Napisałem na ten temat osobny poradnik, który tłumaczy w sposób prosty sprawy, które na pierwszy rzut oka mogą wydawać się trudne. Podaje też konkretny przepis krok po kroku na wynajem auta bez karty kredytowej i bez depozytu.

Przeczytaj: Mediolan – wynajem samochodu bez kaucji i karty kredytowej – [klik]

Jeżeli sam poradnik nie wystarczy, to możesz przeczytać również moją relację z wypożyczenia samochodu we Włoszech, wraz z kopiami dokumentów z procesu rezerwacji oraz z samej wypożyczalni: Bari – wynajem auta – [klik]

Ubezpieczenie podróży (czy jest potrzebne?)

Nie chcę temu tematowi poświęcać zbyt wiele miejsca, więc będę naprawdę konkretny. Powiem krótko: nigdy nie ruszam się z domu na samodzielny wyjazd bez ubezpieczenia. Na wyjeździe ciągle poruszamy się po nowych miejscach, głowę mamy zajętą zachwytami i innymi przyjemnościami. Jesteśmy na większym luzie i o przygodę nie trudno. Brak ubezpieczenia to proszenie się o solidne kłopoty.
Trzeba też pamiętać, że tzw. EKUZ, czyli posiadane przez nas jako obywateli Unii Europejskiej ubezpieczenie nie refunduje wszystkiego. Refunduje tylko to, co w danym kraju jest refundowane (np. we Francji 35% kosztów państwowych służb ratownictwa płaci się z własnej kieszeni). Można by długo wchodzić w szczegóły, ale robienie tego jest bez sensu, ponieważ solidne tygodniowe ubezpieczenie dla jednej osoby na terenie Europy, w porównaniu do kosztu całego wyjazdu jest zaskakująco tanie. Z łatwością można znaleźć naprawdę dobre oferty za około 10 - 15 EUR łącznie za cały tydzień (!!!), czyli równowartość dwóch lub trzech piw.
Zwykle wyszukuję najlepsze oferty w tej porównywarce ofert - [klik] (w tym wypadku jest to Rankomat) i wykupuję je przez internet. Można to załatwić naprawdę szybko i tanio.

Jeżeli potrzebujesz dobrego źródła ubezpieczeń poza Polską, to sprawdź bardzo wysoko ocenianą ubezpieczalnię EKTA - [klik], dostępną w kilkunastu językach i sprzedającą ubezpieczenia działające na całym świecie. Jeśli strona otworzy się w niewłaściwym dla ciebie języku, to po prostu zmień język (na górze po prawej).

Przykład dobrej i wcale nie najtańszej oferty z porównywarki (za cały tydzień w 2025 roku) zamieszczam poniżej.

Nigdy nie wybieram najtańszej oferty, ponieważ różnica w cenie między najtańszą, a naprawdę solidną ofertą z wysokimi wartościami ubezpieczeń wynosi zwykle około 3 EUR (około 15 PLN). To nie są oszczędności warte ryzyka.

W ofertach kluczowe są dwa parametry:
- Koszty leczenia (KL) - kwota 250 000 PLN (60 000 EUR) to minimum
- Ochrona cywilna (OC) - kwota 250 000 PLN (60 000 EUR) to minimum

do tego warto zwrócić uwagę na dwa dodatkowe parametry:
- Następstwa Nieszczęśliwych Wypadków (NNW) - według uznania
- ubezpieczenie bagażu podróżnego - według uznania

Mediolan – mapa atrakcji turystycznych

Czas na najważniejsze narzędzie przy planowaniu zwiedzania, czyli mapę atrakcji turystycznych. Jak zawsze przygotowałam własną mapę. Daje ona doskonałe rozeznanie w położeniu wszystkich atrakcji i wystarczy jeden rzut oka, aby szybko zorientować się w rozkładzie wszystkich najciekawszych miejsc.
Najpierw rzuć okiem na mapę, uważnie się jej przyjrzyj, a potem przeczytaj kilka ważnych słów wyjaśnienia pod mapą.

Mediolan – plan zwiedzania

Główna trasa zwiedzania wiedzie przez 12 głównych atrakcji ponumerowanych w kolejności od 1 do 12:
1. Katedra w Mediolanie
2. Biblioteka Ambrozjańska
3. Colonne di San Lorenzo
4. Naviglio (restauracje, bary, kanały)
5. Bazylika Św. Ambrożego
6. Ostatnia Wieczerza
7. Kościół św. Maurycego (Chiesa di San Maurizio al Monastero Maggiore)
8. Castello Sforzesco
9. Arco della Pace
10. Pinakoteka Brera (oraz Dzielnica Brera)
11. La Scala
12. Piazza Mercanti

Ten zestaw atrakcji sprawia, że cały dzień będzie naprawdę mocno wypełniony od rana do wieczora. To jest naprawdę ogromna porcja wrażeń!

Długość całej pętli: 10 km
Czas przejścia całej pętli: 3 h (nie uwzględnia czasu zwiedzania atrakcji)

Zwróć uwagę, że zaznaczona małymi czerwonymi kropkami trasa zwiedzania tworzy zamkniętą pętlę. Możesz więc zaplanować zwiedzanie zgodnie z numeracją lub w przeciwnym kierunku. Dodatkowo nie musisz zaczynać od numeru 1. Możesz rozpocząć zwiedzanie od dowolnego numeru i obchodząc całą pętlę dookoła zawsze przejdziesz przez wszystkie atrakcje.
Dzięki takiej organizacji zwiedzania udało mi się stworzyć bardzo uniwersalny plan, który łatwo możesz dostosować do swoich potrzeb.
Zapewne jednak zastanawiasz się dlaczego – jeżeli plan zwiedzania obejmuje 12 atrakcji – na mapie znajduje się 19 znaczników?

Lista dodatkowych atrakcji zaznaczonych na planie zwiedzania:
13. Galleria Vittorio Emanuele II
14. Kościół Santa Maria presso San Satiro
15. Quadrilatero della Moda (Dzielnica Mody)
16. Palazzo Reale (Pałac Królewski)
17. Muzeum Nauki i Techniki im. Leonarda da Vinci
18. Cmentarz Monumentalny (Cimitero Monumentale)
19. Bosco Verticale (Pionowy Las)

Odpowiedź jest prosta! Nie każdego interesuje to samo. Stworzyłem więc przewodnik, który proponuje bardzo ciekawą, gotową trasę zwiedzania, ale jednocześnie jest bardzo elastyczny i daje duże możliwości modyfikacji trasy. Możesz więc oprócz zmiany kolejności zwiedzania szybko zmienić również odwiedzane atrakcje. Tak, tak! Bo zwiedzanie to ma być przyjemność, a mój przewodnik ma być dobrym narzędziem, by to zwiedzanie jeszcze uprzyjemnić!

Zmieniaj więc układ, zmieniaj atrakcje i nie bój się modyfikować planu pod swoje potrzeby i swoje zainteresowania.
A może będziesz w Mediolanie dłużej niż jeden dzień? Wtedy tym bardziej dodatkowe atrakcje bardzo ci się przydadzą.

Szczegółowe opisy atrakcji w Mediolanie

1. Katedra w Mediolanie (Duomo di Milano)

Stając na Piazza del Duomo i spoglądając na misterną koronkę marmuru, od razu czujesz, że to nie jest zwykły kościół. To wielka opowieść o ambicji miasta, która zaczęła się w 1386 r., gdy mediolańczycy zainicjowali budowę nowej katedry, większej, śmielszej, otwartej na północnogotyckie wzorce, ale z włoskim temperamentem. Budowa rozpoczęta w XIV wieku zajęła niemal 600 lat i przez cały czas angażowała największych mistrzów z całej Europy.

Marmur przyjeżdżał z jednej, wybranej kopalni: Candoglii nad Toce. To on nadał świątyni charakterystyczny, perłowy połysk (ma krystaliczny wygląd, z różowymi żyłkami). Jeszcze dziś na kamiennych blokach można trafić na słynne oznaczenie A.U.F. (ad usum fabricae), które zwalniało ładunek z opłat. Z tego zwyczaju wzięło się mediolańskie powiedzonko „andare a ufo”, czyli „za friko”.

Duomo to gąszcz 135 wieżyczek i tysiące figur. Oficjalnie mówi się o ok. 3 400 rzeźbach i 55 wielkich witrażach. Detale żyją tu własnym życiem. Na najwyższej iglicy (108,5 m) czuwa Madonnina, pozłacana, 4,16-metrowa figura z 1774 r. Od czasu jej ustawienia w Mediolanie przyjęto zasadę, że żaden budynek nie powinien górować nad Madonną. Kiedy wiek XX przyniósł drapacze chmur, na ich dachach zaczęto stawiać kopie statui, by tradycji stało się zadość.

Wnętrze katedry olśniewa skalą: 52 kolumny symbolizują tygodnie roku, a potężne witraże (największe we Włoszech) opowiadają biblijne historie z detalami. W kaplicach kryją się relikwie świętych i dzieła sztuki gotyckiej, renesansowej i barokowej. Po lewej od prezbiterium stoi najsłynniejsza rzeźba katedry: św. Bartłomiej „obdarty ze skóry” Marco d’Agrate (1562). Z tyłu, wysoko nad apsydą, czerwone światełko wskazuje miejsce przechowywania Santo Chiodo: „świętego gwoździa” z Krzyża Chrystusa. Co roku we wrześniu arcybiskup, unoszony na barokowej „chmurze” (Nivoli), zwozi relikwię w dół podczas obrzędu Rito della Nivola, jednego z najbardziej osobliwych rytuałów Ambrozjańskiego Rytu.

Wyjątkowym doświadczeniem jest wejście na dach. Kamienne tarasy pozwalają dotknąć strzelistych iglic, zajrzeć w detale rzeźb i spojrzeć na Mediolan z zupełnie nowej perspektywy. W pogodny dzień w oddali majaczą Alpy, a w dole tętni Piazza del Duomo.

Pod placem kryje się starsza warstwa historii: stanowisko archeologiczne z ruinami bazylik Santa Tecla i Santa Maria Maggiore oraz baptysterium San Giovanni alle Fonti, w którym (jak głosi tradycja) św. Ambroży ochrzcił św. Augustyna w 387 r. Ten „Mediolan sprzed Duomo” świetnie domyka opowieść o miejscu, na którym wyrósł symbol miasta.

Ciekawostki:
W południowej nawie działa XVIII-wieczna meridiana (czyli mówiąc prościej małe okno). Promień słońca wpuszczany przez jego mały otwór wędruje po mosiężnej linii (znajdziesz ją na podłodze katedry) i znaczy południe astronomiczne.
Tutejsze organy są największe we Włoszech. Liczą ok. 15 800 piszczałek i mają dwie bliźniacze konsole po 5 manuałów. To instrument, który potrafi samodzielnie wypełnić całą nawę muzyką.

Godziny otwarcia i bilety wstępu:
UWAGA:
Sprawdź godziny otwarcia przed wizytą. Potrafią się zmieniać przy upałach, deszczu czy uroczystościach.

Katedra – wejście turystyczne: zazwyczaj 9:00–19:00 (ostatnie wejście ok. 18:10). Wejście dla modlących się: 8:00–19:00 (ostatni dostęp 18:10).
Tarasy dachowe (Terraces): zwykle 9:00–19:00; latem 2025 r. i w wybrane święta do 20:00 (ostatni bilet 18:50, ostatnie wejście 19:00).
Strefa archeologiczna: 9:00–19:00 (ostatnie wejście 18:10).

sprawdź: bilety i pakiety biletów do Duomo di Milano (katedra w Mediolanie) i na tarasy dachowe – [klik] (dostawca: Tiqets)

Katedra w Mediolanie, współrzędne GPS:
45°27’50.9″N 9°11’26.2″E
45.464151, 9.190605 – kliknij i wyznacz trasę

Parking P1 w pobliżu Katedry w Mediolanie (Autosilo Diaz), współrzędne GPS:
45°27’44.8″N 9°11’24.7″E
45.462441, 9.190185 – kliknij i wyznacz trasę

2. Biblioteka Ambrozjańska (Pinacoteca Ambrosiana)

Biblioteka Ambrozjańska, założona w 1609 roku przez kardynała Federica Borromeo, była pierwszą w Europie biblioteką publiczną dostępną dla wszystkich obywatel. Działo się to w czasach, gdy większość zbiorów dostępna była tylko dla duchowieństwa lub arystokracji.

Wnętrza są ucztą dla oczu: monumentalne regały z ciemnego drewna, bogato zdobione pulpity do czytania i półmrok sprzyjający skupieniu. Biblioteka gromadzi ponad milion woluminów, w tym starodruki, rękopisy i mapy z całego świata. Jej najcenniejszym skarbem jest część słynnego „Kodeksu Atlantyckiego” (największy zbiór notatek Leonarda da Vinci). Jest to zbiór notatek i szkiców, w których obok projektów machin wojennych można znaleźć pomysły na wynalazki wyprzedzające epokę.

Z biblioteką połączona jest Pinacoteca Ambrosiana, galeria sztuki, w której zobaczysz m.in. „Koszyk z owocami” Caravaggia, karton Rafaela do „Szkoły Ateńskiej” oraz obrazy Botticellego, Tycjana czy Bruegla.

Kardynał Borromeo założył Bibliotekę Ambrozjańską nie tylko jako repozytorium wiedzy, ale i miejsce dialogu naukowego. W jej murach odbywały się spotkania uczonych, artystów i duchownych z całej Europy. Dziś ta tradycja trwa w formie wykładów, wystaw i konferencji.

sprawdź: bilety do Biblioteka Ambrozjańska – [klik] (dostawca: Tiqets)

Biblioteka Ambrozjańska, współrzędne GPS:
45°27’49.4″N 9°11’10.1″E
45.463720, 9.186128 – kliknij i wyznacz trasę

3. Kolumny św. Wawrzyńca (Colonne di San Lorenzo)

Jeśli Mediolan ma swoje żywe i dostępne o każdej porze uliczne muzeum, to są nim Colonne di San Lorenzo. Szesnaście smukłych, korynckich kolumn, dziś stojących na skraju placu przed bazyliką San Lorenzo Maggiore, to prawdziwe weteranki historii: powstały w czasach rzymskich (II–III w.), a w IV stuleciu przeniesiono je w to miejsce i wkomponowano w powstający kompleks sakralny. Dla jednych to relikt dawnej świątyni, dla innych … łaźni. Zgodni możemy być co do jednego: to łatwo rozpoznawalne rzymskie „DNA” Mediolanu, które przetrwało wszystkie miejskie metamorfozy.
Dziś kolumny tworzą scenę dla monumentalnej bryły bazyliki, a także dla łuku średniowiecznego Porta Ticinese, który stoi dosłownie „o krok” stąd na Corso di Porta Ticinese. Wysokie na ok. 7,5 metra, zwieńczone są kapitelami (część z marmuru Musso) i spinane od góry ceglaną nadbudową z XI–XII wieku, z charakterystycznym łukiem i krzyżem pośrodku (to efekt wielowiekowego „patchworku”, dzięki któremu każdy detal opowiada inny rozdział dziejów).

Co ciekawe, dzisiejsza otwarta perspektywa to zasługa… wyburzeń. Jeszcze w latach 30. XX wieku między kolumnami a fasadą kościoła stała gęsta zabudowa, którą usunięto. Wojenne bombardowania dopełniły „oczyszczenia” tyłów bazyliki. W efekcie powstała oś widokowa i zielony ciąg spacerowy łączący San Lorenzo z Sant’Eustorgio, czyli park, który mediolańczycy wciąż nazywają Parco delle Basiliche (oficjalnie: Parco Papa Giovanni Paolo II). Za dnia spotkasz tu turystów i studentów z kawą, a wieczorem ulicznych muzyków i pół miasta przy drinku.

Ciekawostki:
Kolumny mają też swoją historię w stylu „o włos od katastrofy”. W połowie XVI wieku, gdy szykowano uroczysty wjazd Filipa II do Mediolanu, padła propozycja… rozebrania kolumnady, by poszerzyć trasę pochodu. Na szczęście namiestnik Ferrante Gonzaga odmówił i dzięki tej decyzji dziś możemy fotografować bazylikę przez kamienną ramkę starożytnego portyku.
Jeśli masz ochotę zejść z „pocztówkowej” ścieżki, obejdź kościół od tyłu, na Piazza della Vetra. Ten zielony skwer ma mroczną przeszłość: przez stulecia właśnie tu wykonywano wyroki, m.in. na „czarownicach” i heretykach. Kontrast z lekkim, współczesnym klimatem okolicy jest uderzający i dobrze pokazuje, jak wiele warstw ma to miejsce.

Kolumny św. Wawrzyńca, współrzędne GPS:
45°27’29.5″N 9°10’51.9″E
45.458206, 9.181078 – kliknij i wyznacz trasę

4. Navigli (Dzielnica Kanałów)

Navigli to sieć kanałów, które niegdyś oplatały cały Mediolan niczym wodne arterie. Szybko zorientujesz się, że to zupełnie inna rzeczywistość Mediolanu, gdzie czas płynie inaczej, a historia i życie codzienne łączą się w harmonijną całość. Choć dziś większość z kanałów została zasypana, dwa główne kanały (Naviglio Grande i Naviglio Pavese) pozostają sercem tej wyjątkowej części miasta. To tutaj, nad wodą, powstały pierwsze porty, targi i zakłady rzemieślnicze. W średniowieczu i renesansie kanały służyły do transportu towarów i nimi właśnie przewożono marmur z Candoglii, z którego powstała Katedra w Mediolanie.
Jednym z wielkich geniuszy, którzy pracowali nad usprawnieniem systemu kanałów, był sam Leonardo da Vinci. Na zlecenie Ludovica Sforzy opracował on projekt nowoczesnych śluz wodnych, które umożliwiały kontrolowanie poziomu wody i transport ciężkich ładunków. Warto wiedzieć, że niektóre z mechanizmów inspirowanych jego pomysłami były używane aż do XIX wieku.

Dziś Navigli to zupełnie inne oblicze Mediolanu. To kwintesencja włoskiego dolce vita: romantyczne mostki, wąskie uliczki, stare kamienice odbijające się w wodzie i dziesiątki kawiarni, barów i restauracji. Szczególnie wieczorem dzielnica ożywa. Stoliki wypełniają się wtedy ludźmi, a dźwięki muzyki i śmiechu unoszą się nad kanałami.

Ciekawostki:
Niektóre z mostków nad kanałami pochodzą jeszcze z XVII wieku i były pierwotnie używane przez przewoźników i celników pobierających opłaty za transport.
Dzielnica Navigli przez wieki była jednym z najbiedniejszych i najbardziej robotniczych rejonów miasta.
W okolicy Naviglio Grande znajdują się „case di ringhiera”, czyli stare czynszowe kamienice z charakterystycznymi galeriami balkonowymi, typowe dla XIX-wiecznego Mediolanu.

Punkt orientacyjny w Navigli, współrzędne GPS:
45°27’05.6″N 9°10’25.5″E
45.451563, 9.173749 – kliknij i wyznacz trasę

5. Bazylika Św. Ambrożego (Basilica di Sant’Ambrogio)

Bazylika Św. Ambrożego jest jednym z najważniejszych zabytków sakralnych Mediolanu, a jednocześnie miejscem wyjątkowo silnie związanym z tożsamością miasta. Powstała w IV wieku z inicjatywy biskupa Ambrożego. Człowieka, który miał odwagę sprzeciwić się cesarzom i który ochrzcił św. Augustyna.
Choć pierwotny kościół był wczesnochrześcijański, obecny wygląd to efekt przebudowy w XI–XII wieku w stylu romańskim. Fasada z czerwonej cegły i dwie wieże o różnej wysokości prowadzą na dziedziniec, który przez wieki służył jako miejsce zgromadzeń wiernych i odprawiania procesji.
Wnętrze zachwyca złotym ołtarzem z IX wieku, pokrytym scenami z życia Chrystusa i św. Ambrożego. Mozaika w absydzie przedstawia Chrystusa Pantokratora otoczonego apostołami, a posadzka kryje wczesnochrześcijańskie mozaiki. W krypcie znajdują się relikwie patrona i dwóch rzymskich męczenników: Gervazego i Protazego.
Świątynia była miejscem ważnych wydarzeń historycznych. Tu odbywały się koronacje i uroczystości państwowe, a w czasach wojen pełniła funkcję schronienia. Dziś pozostaje jednym z najważniejszych punktów na mapie duchowej Mediolanu.

Ciekawostki:
Nierówne wieże symbolizują walkę dobra ze złem, choć według innych podań oznaczają różnicę w statusie zakonu mnichów i kanoników.
Św. Ambroży jest uważany za twórcę chorału ambrozjańskiego, odmiennej formy liturgicznego śpiewu stosowanej w Mediolanie do dziś.

Godziny otwarcia:
Codziennie 10:00–12:00 i 14:30–18:00

Bazylika Św. Ambrożego, współrzędne GPS:
45°27’44.1″N 9°10’31.7″E
45.462259, 9.175479 – kliknij i wyznacz trasę

6. Ostatnia Wieczerza (Cenacolo Vinciano)

W niepozornym refektarzu klasztoru Santa Maria delle Grazie znajduje się jedno z najbardziej znanych i najbardziej zagadkowych dzieł w historii sztuki: „Ostatnia Wieczerza” autorstwa Leonarda da Vinci. To nie jest zwykły fresk. To opowieść pełna symboli, dramatyzmu i tajemnic, która od ponad 500 lat przyciąga badaczy, historyków, artystów i tłumy turystów z całego świata.
Leonardo namalował dzieło w latach 1495–1498 na polecenie księcia Ludovica Sforzy. Zamiast tradycyjnej techniki fresku, zastosował eksperymentalną metodę malowania temperą na suchym tynku, co miało umożliwić mu większą precyzję i swobodę w pracy. Niestety, to innowacyjne podejście okazało się katastrofalne dla trwałości obrazu. Już kilka dekad później dzieło zaczęło niszczeć.
„Ostatnia Wieczerza” przedstawia moment, w którym Jezus oznajmia apostołom, że jeden z nich go zdradzi. Reakcje uczniów są pełne emocji: zaskoczenia, gniewu, smutku. Leonardo mistrzowsko uchwycił psychologiczne napięcie sceny, czyniąc z niej nie tylko dzieło religijne, ale prawdziwe studium ludzkich reakcji. Każdy gest i spojrzenie ma znaczenie. Od zszokowanego Tomasza po zdradliwego Judasza, który trzyma w dłoni sakiewkę z pieniędzmi i odchyla się w cień.
Pomieszczenie, w którym znajduje się malowidło, samo w sobie jest częścią historii. Przetrwało bombardowanie podczas II wojny światowej. Wokół zalegały same zgliszcza, a „Wieczerza” pozostała nienaruszona, przykryta workami z piaskiem i deskami. To cud i świadectwo niezwykłej troski o dziedzictwo kulturowe.

Z uwagi na kruchość dzieła, zwiedzanie odbywa się w ścisłych warunkach sanitarnych, w małych grupach. Przed wejściem przechodzi się przez specjalne śluzy powietrzne, by zminimalizować wpływ wilgoci i zanieczyszczeń.

Zakup biletów wstępu na Ostatnią Wieczerzę graniczy z cudem. Kilka sposobów na to podałem w specjalnym wpisie o zwiedzaniu i biletach na Ostatnią Wieczerzę – [klik]. Zdecydowanie polecam zapoznanie się z nim.

Tutaj tylko wybrane linki dla niecierpliwych:
Tiqets – pakiety biletów i bilety wstępu na Ostatnią Wieczerzę

GetYourGude – bilety i oferty zwiedzania Ostatniej Wieczerzy

Wejście do refektarza na zwiedzanie Ostatniej Wieczerzy, współrzędne GPS:
Należy pamiętać, że malowidło nie znajduje się w kościele tylko w refektarzu. Na oglądanie fresku nie wchodzi się więc do kościoła, a do bocznego wejścia w przylegającym budynku, z którego przechodzi się do refektarza.
45°27’58.3″N 9°10’14.3″E
45.466183, 9.170642 – kliknij i wyznacz trasę

Parking P2 w pobliżu Ostatniej Wieczerzy i Bazyliki Św. Ambrożego (S. Ambrogio), współrzędne GPS:
45°27’50.3″N 9°10’32.5″E
45.463963, 9.175681 – kliknij i wyznacz trasę

7. Kościół św. Maurycego (Chiesa di San Maurizio al Monastero Maggiore)

Ukryty przy ruchliwej ulicy Corso Magenta, Kościół św. Maurycego jest jednym z najpiękniejszych i zarazem najmniej znanych skarbów Mediolanu. Nazywany często „Mediolańską Kaplicą Sykstyńską”, zachwyca od pierwszego wejrzenia bogactwem renesansowych fresków, które szczelnie pokrywają każdą ścianę, sklepienie i filar. Choć z zewnątrz świątynia wygląda niepozornie, jej wnętrze to prawdziwa feeria barw i symboli.
Kościół był niegdyś częścią klasztoru benedyktynek i został wybudowany na przełomie XV i XVI wieku na terenie dawnego rzymskiego amfiteatru. Jest podzielony na dwie części: nawę główną, przeznaczoną dla wiernych, oraz ukrytą za bogato zdobioną przegrodą część klauzurową dla zakonnic. To właśnie tu, za kratą, zakonnice uczestniczyły w nabożeństwach niewidoczne dla świeckiego świata.

Największą perłą kościoła są freski autorstwa Bernardino Luiniego, jednego z najzdolniejszych uczniów Leonarda da Vinci. Jego wpływy są wyraźnie widoczne w subtelnych twarzach świętych, miękkich konturach postaci i umiejętności oddania ludzkich emocji. Malowidła przedstawiają m.in. sceny z życia Chrystusa, męczeństwo św. Maurycego, a także wspaniałe przedstawienia świętych, aniołów i alegorii cnót.
W nawie zakonnic odnajdziemy malowidła o wyjątkowej delikatności, przedstawiające Św. Katarzynę, Zwiastowanie i sceny z życia Maryi, a także ogromne freskowe organy, które choć nie grają, zachwycają iluzją trójwymiarowości.

Godziny otwarcia:
wtorek–niedziela 9:30–19:30.
Wstęp bezpłatny.

Kościół św. Maurycego, współrzędne GPS:
45°27’56.3″N 9°10’44.2″E
45.465651, 9.178936 – kliknij i wyznacz trasę

8. Zamek Sforzów (Castello Sforzesco)

Castello Sforzesco to monumentalna forteca i jeden z najpotężniejszych symboli Mediolanu, który od wieków stoi na straży miasta. Jego mury widziały zarówno triumfy, jak i tragedie, a dziś stanowią serce kulturalne Mediolanu, łącząc historię, sztukę i rozrywkę w jednym niezwykłym miejscu.

Początki zamku sięgają połowy XIV wieku, kiedy to dynastia Viscontich wzniosła tu pierwszą warownię. Jednak to Francesco Sforza, książę Mediolanu, rozbudował zamek w XV wieku, czyniąc z niego jedną z najnowocześniejszych rezydencji obronnych Europy. Forteca była nie tylko siedzibą rodu Sforzów, ale także jednym z ważniejszych ośrodków artystycznych renesansu. Pracowali tu m.in. Leonardo da Vinci i Bramante.
Charakterystyczną cechą Castello jest imponująca wieża Filarete, nazwana tak od nazwiska projektanta. To przez nią wchodzi się na ogromny, otoczony murami dziedziniec. Sam zamek jest ogromny. Jego mury mają długość 3 km, a rozległe bastiony były przystosowane do obrony przed artylerią.
Dziś w murach zamku mieści się aż dziewięć muzeów, które zaspokoją gusta nawet najbardziej wymagających miłośników sztuki. Znajdziesz tu:
Museo d’Arte Antica z oryginalnymi rzeźbami, w tym słynną „Pietà Rondanini” (niedokończone, ostanie dzieło Michała Anioła).
Pinakotekę Sforzów z obrazami mistrzów włoskiego renesansu i baroku.
Muzeum Instrumentów Muzycznych, w którym można podziwiać unikatowe instrumenty z całej Europy.
Muzeum Egipskie i Muzeum Prehistorii, które przenoszą odwiedzających w zamierzchłe czasy.

Warto również odwiedzić podziemia zamku, gdzie znajdują się dawne lochy, tajne przejścia oraz ruiny średniowiecznych fortyfikacji. Niewiele osób wie, że niektóre z nich łączyły niegdyś zamek bezpośrednio z innymi strategicznymi punktami Mediolanu.

Za murami rozciąga się malowniczy park Parco Sempione. To zielone płuca miasta, gdzie można odpocząć, spacerować czy zorganizować piknik z widokiem na monumentalny Arco della Pace.

Ciekawostki:
Leonardo da Vinci pracował nad dekoracją zamku na zlecenie Lodovico il Moro. Do dziś zachowały się freski jego autorstwa w tzw. Sala delle Asse (przedstawia sieć splecionych gałęzi drzew, z mistycznymi przesłaniami).
W czasach okupacji austriackiej zamek służył jako koszary i był na skraju całkowitej ruiny. Dopiero XIX-wieczne odrodzenie narodowe przywróciło mu dawną świetność.
„Pietà Rondanini” Michała Anioła, znajdująca się w zamku, to niezwykle poruszające dzieło ukazujące starzejącego się artystę pogrążonego w kontemplacji śmierci i cierpienia. Michał Anioł rzeźbił ją aż do ostatnich dni życia.
Dziedziniec zamkowy był w średniowieczu miejscem turniejów rycerskich, pokazów sztuk walki i widowisk dla arystokracji.
Castello Sforzesco był pierwowzorem dla niektórych disneyowskich zamków, zwłaszcza poprzez swoje monumentalne wieże i ceglany kolor elewacji.

Godziny otwarcia:
Zamek: codziennie 7:00–19:30.
Muzea: wtorek–niedziela 10:00–17:30 (ostatnie wejście 17:00).
Poniedziałki nieczynne.

Zamek Sforzów, współrzędne GPS:
45°28’10.8″N 9°10’49.4″E
45.469668, 9.180398 – kliknij i wyznacz trasę

Parking P2 przy zamku (Buonaparte), współrzędne GPS:
45°28’02.4″N 9°10’46.4″E
45.467341, 9.179562 – kliknij i wyznacz trasę

9. Łuk Pokoju (Arco della Pace)

Arco della Pace, czyli Łuk Pokoju, to jeden z najbardziej imponujących pomników Mediolanu i świadectwo burzliwej historii Europy. Wznosi się na północnym krańcu parku Sempione, tuż przy dawnej Drodze Sempione, która łączyła Mediolan z Paryżem, i choć jego monumentalna forma nawiązuje do antycznych łuków triumfalnych, niesie zupełnie inne przesłanie. To pomnik pokoju.

Budowę Arco della Pace rozpoczęto w 1807 roku na polecenie Napoleona Bonaparte, który pragnął, by łuk symbolizował jego zwycięskie wejście do Mediolanu i sławił cesarstwo francuskie. W zamyśle miał stanowić bramę do miasta od strony Francji. Jednak upadek Napoleona sprawił, że projekt został przerwany, a kiedy Mediolan znalazł się pod panowaniem Habsburgów, Łuk został przekształcony i ukończony dopiero w 1838 roku jako symbol pokoju zawartego w Europie po Kongresie Wiedeńskim.

Łuk mierzy 25 metrów wysokości i jest bogato zdobiony kolumnami korynckimi, reliefami i alegorycznymi rzeźbami. Najbardziej spektakularnym elementem jest umieszczona na jego szczycie brązowa kwadryga – rydwan zaprzężony w cztery konie, prowadzony przez boginię Pokoju. Po bokach kwadrygi stoją jeźdźcy symbolizujący sztukę wojenną i pokój. Co ciekawe, konie zostały odlane w brązie z przetopionych dział wojennych, co symbolicznie zamienia narzędzia wojny w dzieło sztuki i pokoju.

Reliefy na łuku przedstawiają nie tylko sceny militarne, ale także postacie z mitologii greckiej i rzymskiej oraz wyobrażenia historii Mediolanu, takie jak powrót cesarza Ferdynanda I do miasta.

Łuk można podziwiać o każdej porze dnia i nocy, jednak najlepszy efekt daje wieczorem, kiedy iluminacja podkreśla jego detale. Zwiedzanie wnętrza nie jest możliwe.

Ciekawostki:
Początkowo kwadrygę na szczycie Arco della Pace miała prowadzić postać Napoleona. Po jego klęsce zastąpiono ją boginią Pokoju, a końskie uprzęże przerobiono, by usunąć francuskie orły.
W czasach napoleońskich łuk nosił nazwę „Arco della Vittoria” (Łuk Zwycięstwa), ale ze względu na zmieniające się polityczne losy Europy nazwę zmieniono, by podkreślić uniwersalną wartość pokoju.
Pod łukiem przebiega historyczna oś miejska, która łączy Arco della Pace z Castello Sforzesco i katedrą. Dawniej trakt ten prowadził prosto do granic miasta i dalej w stronę Alp.
Niedaleko łuku zachowały się fragmenty dawnych murów miejskich i bram, które do dziś wtopione są w tkankę miejską nowoczesnego Mediolanu.

Łuk Pokoju, współrzędne GPS:
45°28’32.4″N 9°10’20.8″E
45.475663, 9.172449 – kliknij i wyznacz trasę

10. Pinakoteka Brera (oraz Dzielnica Brera)

Pinakoteka Brera to perła nie tylko Mediolanu, ale całych Włoch. Zachwyci każdego miłośnika sztuki od wielbicieli renesansowych mistrzów po miłośników sztuki nowoczesnej. Niewielu turystów wie, że Brera nie jest jedynie galerią obrazów, ale prawdziwym sanktuarium sztuki, edukacji i historii, mieszczącym się w dawnym klasztorze zakonu Humiliatów, który później przekształcono w akademię sztuk pięknych.
Budynek Pinakoteki ma długą i bogatą historię. Założona w 1776 roku przez Marię Teresę Habsburg, galeria pierwotnie miała służyć jako pomoc naukowa dla studentów Akademii Sztuk Pięknych. Jednak z czasem przekształciła się w jedno z najważniejszych muzeów malarstwa we Włoszech. Co ciekawe, wiele z wystawionych tu dzieł trafiło do Mediolanu z kościołów i klasztorów zamkniętych podczas reform napoleońskich.

W zbiorach Brery znajdują się arcydzieła, które na zawsze zapisały się w kanonie światowej sztuki. Wśród nich:
„Pietà” Giovanni Belliniego – pełne melancholii przedstawienie Marii opłakującej ciało Jezusa.
„Święta Wieczerza w Emaus” Caravaggia – obraz, który zadziwia dramatycznym światłocieniem i realizmem postaci.
„Zaślubiny Marii” Rafaela – jeden z najwspanialszych obrazów renesansu, zachwycający perspektywą i harmonią kompozycji.
„Lament nad zmarłym Chrystusem” Mantegni – obraz, który porusza do głębi dzięki odważnemu zastosowaniu perspektywy skróconej, ukazując ciało Chrystusa od stóp ku głowie.

Pinakoteka jest również domem dla mniej znanych, ale niezwykle ważnych dzieł włoskiego baroku, manieryzmu i romantyzmu. Znajdują się tu również obrazy Van Dycka, Rubensa i Rembrandta.

Brera to jednak nie tylko muzeum, to dzielnica artystów i bohemy, która od wieków przyciągała malarzy, poetów i intelektualistów. Wewnątrz Pinakoteki można odwiedzić nie tylko sale muzealne, ale również przepiękny dziedziniec z posągiem Napoleona w roli Marsa Pacyfikatora oraz dawny obserwatorium astronomiczne i ogród botaniczny (pozostałości po czasach, gdy Brera była centrum nauk przyrodniczych).

Godziny otwarcia:
wtorek–niedziela 8:30–19:15 (ostatnie wejście 18:40).
Wstęp płatny (darmowe wejścia w pierwszą niedzielę miesiąca).

Ciekawostki:
Posąg Napoleona na dziedzińcu Pinakoteki to kopia starożytnej rzeźby Fidiasza, a Napoleon, przedstawiony jako bóg wojny Mars, nie był zadowolony z własnego wizerunku… uznał, że wygląda zbyt „grecko”.
W zbiorach Brery znajduje się również tajemniczy obraz Francesco Hayez’a „Pocałunek”, uważany za narodowy symbol włoskiego romantyzmu i patriotyzmu.Nawiązuje do walki o zjednoczenie Włoch.
Pinakoteka była jedną z pierwszych galerii na świecie, które wprowadziły specjalne oświetlenie LED dostosowane indywidualnie do każdego obrazu, by wydobyć kolory zgodnie z oryginalnym zamysłem artysty.
W czasie II wojny światowej większość obrazów ewakuowano do podziemnych schronów w górach, dzięki czemu zachowały się niemal w komplecie.

Pinakoteka Brera, współrzędne GPS:
45°28’19.0″N 9°11’15.8″E
45.471949, 9.187725 – kliknij i wyznacz trasę

Dzielnica Brera to bez wątpienia najpiękniejsza i najbardziej romantyczna dzielnica Mediolanu, pełna artystycznej atmosfery, która przenosi odwiedzających w zupełnie inny świat, z dala od nowoczesnych biurowców i zatłoczonych arterii miasta. Spacerując po brukowanych uliczkach, pod zabytkowymi arkadami i wśród historycznych kamienic, można poczuć ducha dawnego Mediolanu, gdzie czas płynie wolniej, a sztuka i kultura są na wyciągnięcie ręki.

Przybliżony obszar obejmowany przez Brerę zaznaczyłem na mapie czerwoną elipsą (między punktem 10 oraz 11). Jeżeli masz ochotę stracić trochę czasu na spacer po dzielnicy, to trzymaj się tego obszaru.

Brera od wieków była sercem bohemy mediolańskiej. To tutaj spotykali się poeci, malarze, pisarze i muzycy, którzy spędzali długie godziny w tutejszych kawiarniach i trattoriach, dyskutując o sztuce i życiu. Dziś Brera zachowała ten unikalny klimat. Pełno tu galerii sztuki, antykwariatów, butików rzemieślniczych i nastrojowych lokali, które wieczorami ożywiają się jazzem, rozmowami i dźwiękiem kieliszków wznoszonych w toastach.
Brera to także doskonałe miejsce na zakupy, ale nie takie typowe jak w słynnej Via Montenapoleone. Tu królują małe niezależne butiki, perfumerie z autorskimi zapachami, księgarnie artystyczne i sklepiki z antykami. To jedno z niewielu miejsc w Mediolanie, gdzie można kupić rzeczy unikatowe, nietuzinkowe i tworzone z pasją.
Spacerując uliczkami Brery często natrafisz na studentów malarstwa szkicujących na ławkach lub ulicznych artystów tworzących swoje dzieła na oczach przechodniów.
Wieczorem Brera zmienia się w tętniące życiem centrum towarzyskie. Lokalne trattorie i restauracje przyciągają zarówno mieszkańców, jak i turystów pragnących spróbować tradycyjnej mediolańskiej kuchni: risotto alla milanese, ossobuco czy świeżych włoskich makaronów.

Ciekawostki:
Nazwa „Brera” pochodzi od średniowiecznego słowa „braida”, oznaczającego łąkę lub nieużytki – miejsce, które kiedyś znajdowało się poza murami średniowiecznego Mediolanu.
Do dziś na Via Fiori Chiari zachowały się fragmenty dawnych mediolańskich murów miejskich oraz wejścia do piwnic używanych przez zakonników jeszcze w XVI wieku.
W jednej z tutejszych kawiarni bywał Giuseppe Verdi, który po spektaklach w La Scali lubił spacerować samotnie po Brerze.

11. La Scala (Teatro alla Scala)

La Scala to nie tylko najsłynniejsza opera Włoch, ale także jedna z najbardziej prestiżowych i ikonicznych scen muzycznych świata. To świątynia muzyki, gdzie przez ponad dwa stulecia wybrzmiewały dzieła najwybitniejszych kompozytorów i głosy największych śpiewaków operowych. Dla miłośników opery, baletu i muzyki klasycznej odwiedzenie La Scali to doświadczenie niemal mistyczne.

Teatr został otwarty w 1778 roku i od początku miał ambicję być miejscem wyjątkowym. Powstał na miejscu dawnego kościoła Santa Maria alla Scala stąd jego nazwa. Projekt powierzono Giuseppe Piermariniemu, wybitnemu architektowi epoki neoklasycyzmu. Choć z zewnątrz teatr wydaje się skromny, wnętrze zachwyca przepychem: czerwone aksamitne fotele, złocone loże i monumentalny kryształowy żyrandol nadają mu niezrównany splendor.

To właśnie tutaj po raz pierwszy zabrzmiały takie arcydzieła jak:
„Otello” i „Falstaff” Giuseppe Verdiego
„Madama Butterfly” Giacomo Pucciniego
„Norma” Vincenza Belliniego

La Scala była świadkiem narodzin operowej tradycji Bel Canto i miejscem, w którym kariery zaczynali najwięksi: Maria Callas, Luciano Pavarotti, Plácido Domingo. Przez lata teatr był także centrum życia towarzyskiego i politycznego Mediolanu. Przychodzili tu nie tylko melomani, ale również arystokracja, intelektualiści i artyści.

Dziś La Scala to nie tylko scena operowa i baletowa, ale także Muzeum Teatru La Scala, w którym można zobaczyć kostiumy, rekwizyty, instrumenty muzyczne, partytury i portrety wybitnych postaci związanych z tym miejscem. Można też zajrzeć do wnętrza sali widowiskowej z królewską lożą i poczuć atmosferę wielkich wieczorów.

La Scalę można oczywiście zwiedzać. Dostępność biletów możesz sprawdzić w linku poniżej.

zobacz: bilety do La Scala – [kilk] (dostawca: GetYourGuide)

Ciekawostki:
Publiczność La Scali słynie z bezlitosnej szczerości: gdy występ nie spełnia oczekiwań, potrafi wygwizdać artystę lub nawet przerwać spektakl. To jedno z niewielu miejsc na świecie, gdzie owacje lub gwizdy mogą zadecydować o karierze młodego śpiewaka.
W czasie II wojny światowej La Scala została niemal całkowicie zniszczona przez bombardowania. Odbudowano ją w rekordowym czasie i ponownie otwarto w 1946 roku występem Toscaniniego.
Maria Callas, legendarna diva, miała szczególną więź z La Scalą, gdzie dała jedne z najbardziej pamiętnych występów w historii. Do dziś uchodzi za „ducha teatru”.
W XIX wieku teatr był miejscem, gdzie mediolańczycy … przychodzili na plotki i spotkania towarzyskie bardziej niż na przedstawienia. W lożach często jadano, rozmawiano i flirtowano, a sama sztuka była tylko tłem dla społecznej gry.

La Scala, współrzędne GPS:
45°28’02.5″N 9°11’22.9″E
45.467367, 9.189681 – kliknij i wyznacz trasę

12. Plac Kupców (Piazza Mercanti)

Piazza Mercanti to jedno z najbardziej urokliwych i niedocenianych miejsc w Mediolanie — niewielki, średniowieczny plac ukryty zaledwie kilka kroków od słynnej Katedry Duomo. W czasach średniowiecza to właśnie tutaj biło serce miasta. Piazza Mercanti był nie tylko centrum handlowym, ale także administracyjnym, politycznym i towarzyskim Mediolanu.
W średniowieczu plac nosił nazwę Piazza del Broletto, od nazwy budynku Broletto, siedziby władz miejskich. To tutaj zbierały się rady miejskie, odbywały się publiczne ogłoszenia, procesy, a nawet wykonywano wyroki. Wokół placu wzniesiono monumentalne budynki, które do dziś zachowały swój oryginalny urok i architekturę.
Najważniejszym z nich jest Palazzo della Ragione (XIII w.), dawna siedziba sądu i władz miejskich, z charakterystycznymi arkadami. Zwróć uwagę na rzeźbę przedstawiającą św. Ambrożego, patrona Mediolanu, która góruje nad wejściem. Kolejnym budynkiem jest Loggia degli Osii (XIV w.), z balkonem, z którego ogłaszano publiczne dekrety i wyroki. Na placu znajdziemy też dawne Domus Mercatorum czyli dom cechu kupców, z charakterystycznymi biforiami, czyli podwójnymi oknami.

Piazza Mercanti tętnił niegdyś życiem. To tutaj odbywały się jarmarki, turnieje rycerskie, procesje religijne i targi. Kupcy z całej Europy zjeżdżali do Mediolanu, by sprzedawać swoje towary: jedwabie, przyprawy, wina, skóry, biżuterię i dzieła sztuki. W średniowieczu był to jeden z najważniejszych placów handlowych w północnych Włoszech. Dziś Piazza Mercanti jest spokojny, oddzielony od zgiełku Via Dante i Piazza Duomo. Warto tu zajrzeć nie tylko dla wspaniałej architektury, ale też dla atmosfery. Najlepiej wcześnie rano lub wieczorem, gdy plac niemal pusty przypomina o dawnych wiekach.

Ciekawostki:
Pod arkadami Palazzo della Ragione działał „średniowieczny telefon szeptany”. Osoby stojące w przeciwległych rogach arkady mogą rozmawiać szeptem, a dźwięk przenosi się po sklepieniach. Zjawisko to fascynuje turystów od wieków!
W średniowieczu na Piazza Mercanti istniał tzw. „kamień hańby” (pietra dei falliti), na którym wystawiano na widok publiczny dłużników i oszustów. Musieli oni siedzieć na nim z gołą głową, będąc przedmiotem kpiny przechodniów.
W czasie renesansu, obok placu działał jeden z pierwszych uniwersytetów handlowych w Europie. Mediolan już wtedy był jednym z najważniejszych centrów finansowych kontynentu.
Loggia degli Osii posiada balkon znany jako Parlera, z którego odczytywano publicznie wyroki i dekrety. Było to jedno z pierwszych „biur informacji publicznej” w Europie.
Choć dziś plac jest cichy, dawniej był tak zatłoczony, że ponoć niemożliwe było przejście przez niego bez dotykania innych ludzi. W godzinach targowych był to prawdziwy labirynt kupców i towarów.

Piazza Mercanti, współrzędne GPS:
45°27’53.1″N 9°11’14.8″E
45.464755, 9.187440 – kliknij i wyznacz trasę

13. Galleria Vittorio Emanuele II

Pomiędzy Katedrą a Teatro alla Scala, rozciąga się jedna z najpiękniejszych galerii handlowych świata: Galleria Vittorio Emanuele II. To nie tylko miejsce zakupów, ale przede wszystkim jeden z najbardziej reprezentacyjnych salonów Mediolanu, odwiedzany nieprzerwanie od blisko 150 lat.
Jest to miejsce doskonałe dla ludzi z ciężkim portfelem, który wymaga radykalnego i głębokiego oczyszczenia. Stanie się to szybko, ale niekoniecznie bezboleśnie.

Galeria została zaprojektowana przez Giuseppe Mengoniego i otwarta w 1877 roku, a jej powstanie miało symbolizować siłę i jedność nowo zjednoczonych Włoch. Przestrzeń zaplanowano jako monumentalny pasaż w kształcie krzyża, przykryty gigantyczną szklaną kopułą i przeszklonymi sklepieniami. Do dziś zachwyca harmonią formy, elegancją i perfekcyjnym połączeniem żeliwnej konstrukcji z klasyczną architekturą XIX wieku.
Wewnątrz galerii znajdziesz luksusowe butiki najbardziej prestiżowych marek na świecie: Prada, Gucci, Louis Vuitton czy Versace. To tu mediolańczycy przychodzą na tradycyjną kawę do Caffè Biffi (działającej od 1867 roku) lub na wykwintną kolację w jednej z eleganckich restauracji. Warto zatrzymać się pod kopułą i spojrzeć w górę, a potem w dół. Mozaiki na podłodze przedstawiają herby czterech najważniejszych miast Włoch: Mediolanu, Turynu, Rzymu i Florencji.

Najbardziej znaną tradycją galerii jest jednak mozaika z bykiem. W jego genitaliach znajduje się mała dziura …
Zgodnie z legendą należy postawić na niej piętę i obrócić się trzy razy dookoła własnej osi. To ma przynieść szczęście, pomyślność i… kolejny powrót do Mediolanu. Nie próbowałem, a do Mediolanu wróciłem 🙂

Ciekawostki:
Giuseppe Mengoni, architekt galerii, zginął tragicznie spadając z rusztowania tuż przed uroczystym otwarciem. Jego śmierć do dziś pozostaje tajemnicą. Niektórzy mówią o wypadku, inni o samobójstwie.
Po II wojnie światowej galerię pieczołowicie odbudowano, a jej kopułę zrekonstruowano z oryginalnych planów i technik.
Mozaika z bykiem jest tak intensywnie „użytkowana”, że co kilka lat musi być wymieniana z powodu zużycia podłogi.

Godziny otwarcia:
Galerie otwarte są całą dobę jako przestrzeń publiczna.
Sklepy i restauracje: zazwyczaj 10:00–19:00.

Galleria Vittorio Emanuele II, współrzędne GPS:
45°27’53.6″N 9°11’24.1″E
45.464893, 9.190030 – kliknij i wyznacz trasę

14. Kościół Santa Maria presso San Satiro

Niepozorny z zewnątrz, a jednocześnie absolutnie zachwycający Kościół Santa Maria presso San Satiro, to jedno z najbardziej fascynujących dzieł włoskiej architektury renesansowej i jedno z tych miejsc, które pokazują, jak wielkie cuda potrafi stworzyć ludzkie oko… i umysł.

Kościół został zbudowany pod koniec XV wieku na polecenie książąt Sforzów i miał stanowić ważne sanktuarium maryjne. Jego budowę powierzono słynnemu architektowi Donato Bramantemu, który później zasłynął jako współtwórca Bazyliki św. Piotra w Rzymie. Problemem, przed którym stanął Bramante, był jednak brak miejsca. Działka, na której miała stanąć świątynia, była zbyt wąska, by zmieścić tradycyjną, monumentalną absydę.
Wtedy właśnie Bramante dokonał czegoś genialnego: zastosował jedno z pierwszych i najdoskonalszych w historii sztuki złudzeń optycznych, tzw. trompe-l’œil. Patrząc na ołtarz z nawy głównej, widzimy imponującą absydę o głębi kilku metrów… Tymczasem rzeczywista przestrzeń ma zaledwie 97 centymetrów! Gra świateł, proporcji i perspektywy sprawia, że iluzja jest niemal doskonała nawet z bliska.

Wnętrze kościoła jest skromne i eleganckie. Zwracają uwagę piękne dekoracje stiukowe, marmurowe kolumny i złocone detale sklepienia. Warto przyjrzeć się również kaplicy poświęconej św. Satyrusowi, z której wywodzi się nazwa kościoła. To jeden z najstarszych kultów chrześcijańskich Mediolanu.

Santa Maria presso San Satiro jest dziś często pomijana przez turystów skupionych na Duomo, a to właśnie tutaj możemy doświadczyć geniuszu włoskiej sztuki w najczystszej postaci. To kościół, który nie przytłacza rozmiarem, lecz zachwyca intelektem i subtelnością.

Ciekawostki:
Bramante zainspirował się rzymską sztuką klasyczną, ale to właśnie w Mediolanie po raz pierwszy wykorzystał architekturę jako narzędzie iluzji. Był to eksperyment, który zdefiniował renesansową perspektywę.
Iluzję można dostrzec najlepiej, stojąc dokładnie na osi nawy głównej. Z boku perspektywa przestaje działać i ujawnia się płaska ściana.

Godziny otwarcia:
Codziennie: 9:00–12:00 i 15:00–18:00
Wstęp bezpłatny.

Kościół Santa Maria presso San Satiro, współrzędne GPS:
45°27’45.4″N 9°11’16.2″E
45.462622, 9.187824 – kliknij i wyznacz trasę

15. Quadrilatero della Moda (Dzielnica Mody)

Jeśli Mediolan jest światową stolicą mody, to właśnie tu bije jego serce. Quadrilatero della Moda, czyli “kwartał mody” to luksusowa dzielnica zakupów, w której moda nie jest tylko produktem, lecz stylem życia i sztuką. Obszar obejmuje ulice: Via Montenapoleone, Via della Spiga, Via Sant’Andrea i Via Manzoni. Każda z nich ma swój niepowtarzalny charakter, ale wszystkie łączy jedno: obecność najbardziej prestiżowych marek świata. Gucci, Prada, Versace, Armani, Valentino, Cartier, Louis Vuitton. Te i dziesiątki innych legendarnych domów mody mają tu swoje flagowe butiki.

Via Montenapoleone uznawana jest za jedną z najdroższych ulic Europy. To tu zamożni klienci z całego świata wydają fortuny na najnowsze kolekcje haute couture i unikalne akcesoria. Ale Quadrilatero to nie tylko miejsce zakupów, a przede wszystkim teatr mody, gdzie liczy się każdy detal: od witryn, które są małymi dziełami sztuki, po eleganckich przechodniów. Warto wiedzieć, że to właśnie Mediolan ukształtował nowoczesne pojęcie „włoskiego stylu” czyli elegancji bez przesady, dbałości o jakość i minimalizmu przełamanego odważnym akcentem. Quadrilatero od lat 50. XX wieku stał się epicentrum tego ruchu. Dziś, obok butików, znajdziesz tu również wykwintne kawiarnie, butiki z designerskim wnętrzem, galerie sztuki współczesnej i najlepsze hotele.
Na każdym rogu można natknąć się na zabytkowe kamienice i pałace z czasów XIX wieku, które harmonijnie współistnieją z nowoczesnym designem. Wiele z butików znajduje się w dawnych rezydencjach arystokratycznych z malowidłami sufitowymi, marmurowymi schodami i kryształowymi żyrandolami.
Spacer po Quadrilatero della Moda to nie tylko okazja do zakupów, ale również do obserwowania codziennego spektaklu mediolańskiej elegancji. To jedno z nielicznych miejsc, gdzie nawet kawa wypita na stojąco pod arkadami może stać się wspomnieniem na całe życie.

Godziny pracy
Większość butików:
poniedziałek–sobota 10:00–19:00, niektóre otwarte także w niedziele.
Wstęp oczywiście bezpłatny ale zakupy mogą wyjść drogo!

Punkt orientacyjny w środku dzielnicy mody, współrzędne GPS:
45°28’05.5″N 9°11’43.1″E
45.468182, 9.195293 – kliknij i wyznacz trasę

16. Palazzo Reale (Pałac Królewski)

Tuż obok Katedry Duomo wznosi się jeden z najważniejszych budynków w historii Mediolanu: Palazzo Reale, czyli Pałac Królewski. Choć z zewnątrz nie jest może tak efektowny jak katedra, kryje w sobie ponad siedem wieków historii, sztuki i polityki. To miejsce, które było świadkiem narodzin i upadków dynastii, wojen, rewolucji i kulturalnych przemian.
Pierwsze zabudowania pałacowe powstały tutaj już w XIII wieku jako siedziba władz mediolańskich. Z czasem, zwłaszcza pod rządami książąt Viscontich i Sforzów, a później Habsburgów, pałac rozrósł się i zyskał status rezydencji królewskiej. W XVIII i XIX wieku stał się oficjalną siedzibą austriackich gubernatorów Lombardii, a następnie królów Włoch.
Dziś Palazzo Reale to centrum sztuki i kultury, w którym odbywają się najważniejsze wystawy czasowe w Mediolanie od arcydzieł renesansu po sztukę nowoczesną i współczesną. Wystawiano tu dzieła takich mistrzów jak Caravaggio, Leonardo da Vinci, Picasso, Van Gogh, Monet czy Chagall. Wnętrza pałacu, odrestaurowane z wielką pieczołowitością po zniszczeniach II wojny światowej, zachwycają monumentalnymi schodami, salami balowymi i bogato zdobionymi sufitami.

Szczególnie warto zwrócić uwagę na:
Sala delle Cariatidi – ogromną salę ozdobioną rzeźbionymi postaciami, która została częściowo zniszczona podczas nalotów w 1943 roku i do dziś zachowuje ślady wojennych zniszczeń jako symbol pamięci.
Salę Napoleona – w niej cesarz Napoleon Bonaparte w 1805 roku został ukoronowany na króla Włoch.

Godziny otwarcia:
Poniedziałek: 14:30–19:30
Wtorek–niedziela: 10:00–19:30 (w czwartki i soboty do 22:30)
Wstęp płatny (ceny zależne od wystawy).

Pałac Królewski w Mediolanie, współrzędne GPS:
45°27’47.5″N 9°11’28.0″E
45.463187, 9.191120 – kliknij i wyznacz trasę

17. Muzeum Nauki i Techniki im. Leonarda da Vinci

Jeśli chcesz zobaczyć inny, mniej znany, ale równie fascynujący Mediolan koniecznie odwiedź Muzeum Nauki i Techniki im. Leonarda da Vinci (Museo Nazionale della Scienza e della Tecnologia Leonardo da Vinci), największe tego typu muzeum we Włoszech i jedno z najważniejszych na świecie. To miejsce, w którym nauka, historia i wyobraźnia spotykają się pod jednym dachem, a każde pomieszczenie kryje inną opowieść o ludzkiej kreatywności i dążeniu do odkrywania świata.
Muzeum mieści się w dawnym klasztorze benedyktyńskim z XVI wieku. Jego wnętrza zostały jednak całkowicie przekształcone, aby pomieścić tysiące eksponatów: od modeli maszyn Leonarda da Vinci, przez lokomotywy, aż po prawdziwy… okręt podwodny. Największą dumą muzeum są interaktywne sale poświęcone Leonardowi da Vinci. To tutaj można zobaczyć modele jego genialnych wynalazków: prototypy helikopterów, machin oblężniczych, mostów i urządzeń hydraulicznych. Wszystko zostało zrekonstruowane na podstawie oryginalnych szkiców mistrza. Wiele z tych wynalazków można wprawić w ruch i samemu poczuć ducha renesansowego geniusza.

Godziny otwarcia:
Wtorek–piątek: 9:30–17:00
Sobota, niedziela i święta: 9:30–18:30
Poniedziałki nieczynne.
Warto kupić bilety online (szczególnie jeśli planujesz wejść do okrętu podwodnego).

sprawdź: bilety do Muzeum Nauki i Techniki im. Leonarda da Vinci – [klik] (GetYourGuide)

Wejście do Muzeum Nauki i Techniki im. Leonarda da Vinci, współrzędne GPS:
45°27’46.4″N 9°10’14.3″E
45.462889, 9.170638 – kliknij i wyznacz trasę

18. Cmentarz Monumentalny (Cimitero Monumentale)

Trudno uwierzyć, że cmentarz może być jedną z najpiękniejszych i najbardziej niezwykłych atrakcji turystycznych. A jednak Cimitero Monumentale, czyli Cmentarz Monumentalny, od ponad 150 lat zadziwia odwiedzających skalą, sztuką i architektoniczną maestrią. To nie tylko miejsce spoczynku, ale prawdziwe i zachwycające muzeum pod gołym niebem.
Założony w 1866 roku cmentarz miał odzwierciedlać potęgę i dumę zjednoczonych Włoch, łącząc różne style architektoniczne: od neogotyku, przez neoromanizm, aż po secesję i modernizm. Główna brama, przypominająca ogromną marmurową bazylikę, prowadzi na tereny o powierzchni ponad 250 tysięcy metrów kwadratowych, podzielone na aleje, krużganki i kaplice.
To tutaj swoje mauzolea wznosili najbogatsi i najbardziej wpływowi mieszkańcy Mediolanu. Wśród ponad 15 tysięcy grobowców znajdują się dzieła największych włoskich rzeźbiarzy i architektów. Każda kaplica, każda rzeźba to nie tylko miejsce pamięci, ale też dzieło sztuki samo w sobie. Zobaczysz tu secesyjne anioły, płaczące madonny, alegorie życia i śmierci, a nawet futurystyczne abstrakcje.

Warto odwiedzić m.in.:
Grobowiec Campari, producenta słynnego likieru, z rzeźbioną marmurową wersją Ostatniej Wieczerzy.
Mauzoleum rodziny Bernocchi, z pełną rozmachu rzeźbą Wskrzeszenia.
Monumentalne groby bankierów, przemysłowców i artystów, często opowiadające ich historie życia przez formę i symbolikę.
Na terenie Cimitero Monumentale znajduje się także Famedio czyli neogotycka świątynia chwały, w której spoczywają zasłużeni dla Mediolanu i Włoch, m.in. pisarz Alessandro Manzoni, poeta Carlo Cattaneo czy bohaterowie narodowi.

Ciekawostki:
Grobowce projektowali często ci sami architekci i artyści, którzy pracowali przy budowie mediolańskich pałaców i kościołów, a nawet… przy projektach wystaw światowych.
Wielu mieszkańców Mediolanu przychodzi tu na spacery i medytacje. Cimitero Monumentale to jedno z najbardziej zielonych i spokojnych miejsc w centrum miasta.

Godziny otwarcia:
wtorek – niedziela: 8:00–18:00 (zamknięte w poniedziałki)
Wstęp bezpłatny.

Wejście główne na Cmentarz Monumentalny, współrzędne GPS:
45°29’08.0″N 9°10’45.4″E
45.485567, 9.179272 – kliknij i wyznacz trasę

Grobowiec Campari, współrzędne GPS:
45°29’09.5″N 9°10’34.6″E
45.485983, 9.176275 – kliknij i wyznacz trasę

Grobowiec Bernocchi, współrzędne GPS:
45°29’18.7″N 9°10’37.4″E
45.488533, 9.177056 – kliknij i wyznacz trasę

19. Bosco Verticale (Pionowy Las)

W samym sercu nowoczesnego Mediolanu, w dzielnicy Porta Nuova, wyrastają dwa niezwykłe wieżowce, które na zawsze odmieniły miejską panoramę i stały się symbolem zrównoważonego rozwoju. To Bosco Verticale (Pionowy Las) najbardziej zielone wieże świata, które zdobyły prestiżowe nagrody architektoniczne i serca miłośników ekologii na całym globie.
Projekt autorstwa architekta Stefano Boeriego został ukończony w 2014 roku i od razu przyciągnął uwagę nie tylko wyglądem, ale przede wszystkim ideą. Bosco Verticale to dwa apartamentowce o wysokości 80 i 112 metrów, których fasady pokrywają ponad 900 drzew, 5 000 krzewów i 11 000 roślin czyli powierzchnia zieleni odpowiadająca hektarowi lasu!
To coś więcej niż dekoracja: rośliny te pełnią ważne funkcje ekologiczne. Oczyszczają powietrze z CO2 i pyłów, produkują tlen, regulują temperaturę budynków, zatrzymują wodę deszczową i tworzą mikroklimat, w którym nawet w upalne dni jest chłodniej niż w innych częściach miasta.
Bosco Verticale stało się pionierskim modelem „zielonego miasta przyszłości”, inspirującym architektów na całym świecie. Wieże nie tylko chronią środowisko, ale również zachwycają estetyką. Każdy z czterystu apartametów ma taras z własnym mini-lasem, a zieleń zmienia się wraz z porami roku, tworząc nieustannie żywy pejzaż.
Warto zobaczyć Bosco Verticale na własne oczy, spacerując po pobliskim placu Piazza Gae Aulenti, który jest współczesnym sercem Mediolanu i łączy nowoczesną architekturę z otwartą przestrzenią publiczną, pełną fontann, kawiarni i designerskich sklepów.

Bosco Verticale można podziwiać przez całą dobę z zewnątrz. Budynki nie są otwarte do zwiedzania, ponieważ to prywatne rezydencje, ale tarasy widokowe i dzielnica Porta Nuova są ogólnodostępne.

Ciekawostki:
Rośliny są pielęgnowane przez specjalnie zatrudnionych ogrodników-alpinistów, którzy wspinają się po fasadzie budynków i przycinają drzewa niczym w ogrodzie na wysokości.
W apartamentach Bosco Verticale mieszkają znane osobistości, artyści, projektanci i przedsiębiorcy. To jeden z najbardziej ekskluzywnych adresów w Mediolanie.
Projekt stał się inspiracją dla podobnych „zielonych wież” w Paryżu, Szanghaju i Holandii.

Bosco Verticale, współrzędne GPS:
45°29’08.2″N 9°11’24.0″E
45.485618, 9.189992 – kliknij i wyznacz trasę

Piazza Gae Aulenti, współrzędne GPS:
45°29’00.6″N 9°11’22.1″E
45.483500, 9.189474 – kliknij i wyznacz trasę

Mediolan – hotele i noclegi

Jeżeli to będzie możliwe, to warto przenocować we Mediolanie. Mediolan wieczorem zmienia się. Staje się zupełnie innym niż za dnia miastem. Spacer dzielnicami, które żyją życiem restauracji to świetne doświadczenie.
Poniżej znajdziesz kilka propozycji hoteli. Nie traktuj ich jako konkretnego wskazania hoteli, które polecam. Traktuj je jako dobry początek do dalszych poszukiwań. Zamieszczone przez mnie linki wykorzystują bowiem mechanizm wyszukiwarki, które obok konkretnego hotelu, zawsze proponuje inne, podobne do niego propozycje, często bardziej atrakcyjne cenowo. Dodatkowo linki zawierają w sobie przygotowane przeze mnie filtry. Zapobiegają wyświetlaniu się ofert, które mogłyby niepotrzebnie zaśmiecać wyniki wyszukiwania oraz odpowiednio zawężają obszar wyszukiwania do fragmentu, który nas interesuje. Nie trzeba więc tych danych za każdym razem wprowadzać ręcznie. Polecam korzystać z tych linków, bo ułatwiają poszukiwania i oszczędzają czas.

Mi casa Cesalpino – [klik]

B&B Home Flowers Milano – [klik]

Enterprise Hotel Design & Boutique – [klik]

Ważne dla mnie!

Wystaw artykułowi dobrą ocenę (5 gwiazdek mile widziane 😀 )!
To nic nie kosztuje, a dla mnie jest bardzo ważne! Blog żyje z odwiedzin i dzięki temu ma szansę się rozwijać. ZRÓB TO proszę i ... z góry dziękuję!

Jeżeli lubisz moje przewodniki z pewnością przyda ci się stworzony przez mnie katalog przewodników - [klik]. Znajdziesz w nim gotowe pomysły na kolejne wyjazdy, opisy innych kierunków turystycznych oraz alfabetyczny spis przewodników podzielony na państwa, miasta, wyspy i regiony geograficzne.

Zamieszczam również link do profilu na Facebook-u - [klik]. Wejdź i naciśnij "Obserwuj", wtedy nie przegapisz nowych, inspirujących wpisów.

No chyba, że wolisz Instagram. Nie jestem demonem mediów społecznościowych, ale zawsze możesz liczyć na coś miłego dla oka na moim instagramowym profilu - [klik]. Profil chętnie przyjmie każdego obserwatora, który nakarmi go swoim polubieniem.

Czytam WSZYSTKIE komentarze (i to wiele razy). Pod każdym z nich mógłbym napisać, że strasznie dziękuję, bo jesteście naprawdę fantastyczni. Często wracam do komentarzy, ponieważ dodają mi motywacji i energii. Dla mnie jest to nieoceniona skarbnica dobrych emocji!
Dziękuję Wam za to tutaj (nie chce zaśmiecać komentarzy powtarzającymi się podziękowaniami). Wiedz, że zostawiając tu dobre słowo robisz dla mnie naprawdę dobrą robotę!

Tworzone przeze mnie treści udostępniam bezpłatnie z zachowaniem praw autorskich, a blog utrzymuje się z reklam i współpracy afiliacyjnej. W treści artykułów będą więc wyświetlane automatyczne reklamy, a niektóre linki są linkami afiliacyjnymi. Nie ma to żadnego wpływu na końcową cenę usługi lub produktu, ale za wyświetlenie reklam lub skorzystanie z niektórych linków mogę otrzymać prowizję. Polecam jedynie usługi i produkty, które uważam za dobre i pomocne. Od początku istnienia bloga nie opublikowałem żadnego artykułu sponsorowanego.

Niektórzy z czytelników, którym zawarte tu informacje bardzo pomogły, pytają mnie czasem jak można wesprzeć blog? Nie prowadzę zbiórek ani programów wsparcia (typu: patronite, zrzutka czy "kup kawę"). Najlepszym sposobem jest korzystanie z linków. Ciebie to nic nie kosztuje, a wsparcie dla bloga generuje się samo.

Pozdrawiam